Namenrol


In het hoofdgebouw van het Joodse arbeidersdorp Nieuwesluis hangt een naamrol. Deze rol is gemaakt door Bart Boumans. De rol werd geschonken door de herenigers van het arbeidersdorp op 13-05-1981, 40 jaar na de verdrijving in maart 1941. Het geld voor de perkamentrol en de vitrine werd bijeengebracht door talrijke oud-bewoners van het arbeidersdorp op initiatief van het organisatiecomité “Oud-Arbeidsdorpbewoners”, voorgezeten door de heer Julius Werner Reutlinger. De vitrine werd onthuld door de weduwe van de eerste directeur, mevrouw Lea Katznelson. Burgemeester Johan Knorr van Wieringermeer legde samen met zijn vrouw een krans. Bij de onthulling werd afgesproken om het naambord 10 jaar te laten hangen; het bord hing er immers tot 2004. Daarna werd het verplaatst naar de kelder van de gemeente en in 2011 keerde het terug naar het hoofdgebouw.

De namenrol

De namenrol vertegenwoordigt 197 Werkdorpers die omkwamen in de Tweede Wereldoorlog. Volgens de auteurs is het bedoeld om de nagedachtenis van onze overleden vrienden te eren. Voormalige Werkdorpers Julius Reutlinger en Gert Laske en vier andere arbeidersdorpers namen samen met burgemeester Johan Knorr het voortouw om de groep overlevenden bij elkaar te brengen voor een “reünie” in 1981. Vandaag, in 2021, weten we dat niet iedereen op de lijst in het Werkdorp woonde en/of werkte, maar er bestaat geen twijfel over dat de auteurs vonden dat deze mensen een plaats verdienden. Wat wel zeker is, is dat alle mensen op de lijst direct of indirect verbonden zijn met het Werkdorp. En dat deze monumentale lijst met namen de geschiedenis van deze 197 en het Werkdorp nog tientallen jaren levend zal houden.

De plaats

Het hoofdgebouw veranderde drie keer van eigenaar. De kunstenaars Van Beieren en Ravenstein kochten het gebouw in 1989 met de namenlijst en de inventaris. In het koopcontract stond een clausule die hen verplichtte de vitrine met de namenlijst, het stenen monument, de inventaris en de tuin intact te laten. In 2004 wilden ze het pand verkopen. Om het naambord veilig te stellen, schonken ze het aan de gemeente Wieringermeer. De rol ging later naar de nieuwe eigenaar van het pand en werd teruggeplaatst op zijn oorspronkelijke plaats. Het meubilair werd geplaatst in een museum in Enschede.

De bedoeling was om de naamrol een tijdelijke plek te geven in de centrale hal van het gemeentehuis in Wieringerwerf. Vrij toegankelijk voor bezoekers. Hoewel de gemeente de schenking accepteerde, kon ze op dat moment geen geschikte plek vinden voor de grote, bijna tweeënhalve meter lange vitrine.

Restauratie van de namenrol 

Mevrouw A. Koevoets aan het werk

De rol was in de loop der jaren vervaagd en de namen waren niet meer leesbaar.
De gemeente Wieringermeer besloot daarom om de namenrol te laten restaureren voordat deze na de verkoop van het pand weer op zijn oorspronkelijke plaats terecht zou komen.

Mevrouw Adrianne Koevoets voerde de restauratie uit met kalligrafie en speciale inkt.

De boekrol die nu weer in de hal van het hoofdgebouw hangt, is de gerestaureerde boekrol. De Hebreeuwse afkorting betekent: “Moge hun zielen gebonden zijn in de bundel van het eeuwige leven”.

De bron voor deze wens komt uit 1 Samuël 25:29, waar Abigaïl tot David spreekt en zegt: “Als iemand opstaat om u te vervolgen en uw leven te nemen, laat dan de ziel van mijn heer gebonden zijn in de bundel der levenden bij de Eeuwige, uw God… wehajeta nefesj adonie tseroera bitsror hachajiem…”.

 

Een andere vitrine

Ook de vitrine was toe aan herstel. De omvang was een probleem gebleken. Het bleek moeilijk een geschikte plaats te vinden bij een tijdelijke behuizing voor een dergelijke grote vitrine van 230×60 cm. Omdat niet zeker was wanneer de rol op de oorspronkelijke plek terug gehangen kon worden, besloot de gemeente Wieringermeer een kleinere, platte en hanteerbare vitrine te laten maken van 209x15cm.

Een bord uit het Werkdorp

Foto: Archief Yad Vashem

Het Holocaustmuseum Yad Vashem organiseerde in maart 1991 een tentoonstelling over de Werkdorpen in Europa. Ook Werkdorp Wieringermeer zou aandacht krijgen. Overleg tussen toenmalig burgemeester Johan Knorr en overlevenden van het Werkdorp leidde tot een schenking van enkele voorwerpen uit het voormalig werkdorp aan Yad Vashem. De heren Dick Appel en Siem Hanse maakten in opdracht van de burgemeester een kopie van de namenrol.
Deze is samen met serviesgoed naar Israël gezonden en daar tentoongesteld samen met foto’s en originele documenten van overlevenden die lid waren van de zionistische ondergrondse pioniers in Nederland en hun nakomelingen.
In 2015 zijn deze zaken in het archief  van Yad Vashem museum opgenomen.

Monument, namenrol en meubilair

Mevrouw Laske legt bloemen
De weduwe van Gert Laske, Lilo bezoekt nog jaarlijks op 9 november Slootdorp om bloemen te leggen.

De originele namenrol is pas in 2011 teruggehangen op de huidige, oorspronkelijke plek in de hal van het hoofdgebouw. De heer Willem van Schaik huurde op dat moment het gebouw en wilde er een kunstmuseum én een Werkdorpmuseum van maken. Hij benaderde de gemeente en hing de rol terug, zoals de koopakte bepaalde. Zijn museumplannen gingen echter niet door.

Volgens de koopakte behoort de eigenaar van het gebouw ook de namenrol en het meubilair toe.

Op het terrein staat ook een klein stenen monument, het zuiltje, dat in 1989 onthuld is door de voormalige bewoners Gert Laske en Paul Schwarzschild. Het monument werd regelmatig bezocht door andere ex-bewoners en hun nabestaanden.