Herta Tombowsky-Stern

Herta Stern is geboren op 1 juni 1922 in Burghaun. De plaats Burghaun ligt tussen Fulda en Kassel in Duitsland. In de zomer van 1935 krijgt vader Stern bericht van zijn aanstaande arrestatie. Het gezin vertrekt halsoverkop naar Beuthen en huis en erf worden verkocht door zijn zwager. In 1937 verhuist het gezin naar Frankfurt am Main. 
Herta is de jongste van een gezin met drie kinderen. Haar broer Jonas (1916) en zus Mali (1919) vluchten in 1939 naar de V.S. Jonas is na de Kristallnacht opgepakt en naar kamp Buchenwald overgebracht. Hij wordt daar vastgehouden tot 9 januari 1939. Ook de vader van Herta wordt tijdens de Kristallnacht gearresteerd en wordt naar kamp Dachau overgebracht. Hij zit daar gevangen tot 21 december 1938. De ouders van Herta worden eind 1941 opgepakt en worden in Minsk direct na aankomst van hun transport vanuit Frankfurt vermoord.  

Herta zelf ontvlucht nazi-Duitsland in september 1939 en vertrekt naar Nederland waar ze een plek in het Werkdorp kan krijgen. Ze gaat daar aan de slag in de huishouding. Ze maakt er kennis met Herbert Tombowsky en na een aanloop van twee jaar besluiten ze in 1941 te trouwen. Als negentien jarige heeft Herta echter toestemming nodig van haar ouders om te mogen trouwen en die weigeren aanvankelijk. Maar na stevig aandringen van Herta stemmen ze uiteindelijk toe. Hoogwoud is de plaats waar Herbert en Herta trouwen op 11 oktober 1941. In april 1942 moeten zij daar vertrekken vanwege de afkondiging van de Duitse bezetter dat de kuststreek vrij van Joden gemaakt dient te worden.

Zij verhuizen met een grote groep pioniers naar Deventer van waaruit ze op zoek gaan naar werk en een woonplek bij boeren in de buurt. Herbert en Herta vestigen zich met een vrij grote groep van zeker 20 pioniers in Almelo. In september 1942 ontvangen een aantal werkdorpers in Almelo een afkondiging zich te melden voor een werkkamp in Nunspeet. Enkele werkdorpers geven daar gehoor aan, Herbert en Herta blijven in Almelo en houden zich schuil.

Maar eind 1942 besluiten ze terug te keren naar Amsterdam waar ze zich aansluiten bij de andere werkdorpers die in het Jeugdhuis van de Joodse Raad zitten. Ook daar zijn ze niet veilig, ze vinden nog een woning voor hen twee maar eind mei 1943 worden ze opgepakt en naar kamp Westerbork getransporteerd. Ze hebben weliswaar een ‘sperr’ maar ook zij gaan begin april 1944 op transport naar Theresienstadt. Een half jaar later gaan ze, nog steeds samen, op transport naar Auschwitz. Ze kennen elkaar dan vijf jaar en zijn drie jaar samen geweest. En dan scheiden hun wegen.

Begin december 1944 gaat Herbert op transport naar Gross-Rosen en van daaruit naar kamp Flossenburg. Het is dan eind december. Hij is daar omgekomen vlak voor de bevrijding als gevolg van de moorddadige dwangarbeid die hij moest verrichten in de ondergrondse wapenfabrieken. Zijn vrouw Herta heeft de bevrijding -naar overlevering- nog beleefd in Bergen-Belsen maar is dan zo sterk vermagerd en verzwakt door de opgelopen kwalen dat elke hulp te laat komt.  Zij sterft op 31 mei 1945.